De eeuwwisseling viel samen met de “gouden eeuw” van Boedapest. Na de revolutie en de onafhankelijkheidsstrijd (1848-49), twintig jaar later gevolgd door een episode van nationaal verzet, bevond de stad zich omstreeks 1900 op het hoogtepunt van zijn ontwikkeling. Boedapest, de hoofdstad van Hongarije, ontstond uit de vereniging van drie steden – Oboeda (het oude Boeda), Boeda en Pest – zes jaar na het Oostenrijks-Hongaarse verdrag en de oprichting van het gelijknamige rijk. In het laatste kwart van de 19de eeuw kende de stad een ongelooflijke ontwikkeling. Tijdens deze periode verdrievoudigde zijn bevolking, van 280.000 naar 933.000 inwoners, terwijl het aantal gebouwen bijna verdubbelde. De nieuwe bouwwerken werden gepland en gecontroleerd door de Raad voor Openbare Werken van de hoofdstad, een centrale organisatie verantwoordelijk voor stedenbouw. Zo werd Boedapest een metropool in alle betekenissen van het woord.
De gebouwen vertoonden twee stijlen: het historicisme en de art nouveau, of eerder een afsplitsing van de art nouveau. In tegenstelling tot het historicisme baseerde de Hongaarse art nouveau zich op het nationale architecturale erfgoed. Gebruikmakend van de historische banden van zijn medeburgers met het Oosten, zocht Odön Lechner (1845-1914), het boegbeeld van de Hongaarse art nouveau, aanvankelijk zijn inspiratie in de Indische en Syrische architectuur, en later in de traditionele Hongaarse ornamenten. Zo bewerkstelligde hij een originele synthese van architectuurstijlen. Door ze op driedimensionale architectuurelementen toe te passen, bracht hij een specifiek Hongaarse versie van de art nouveau tot stand.
De groep “Fiatalok” (de jongeren), bestaande uit Károly Kós en Dezsö Zrumeczky, verwierp de stijl van Lechner maar inspireerde zich toch op zijn aanpak. Hij gebruikte de typische structuren en vormen uit de Hongaarse architectuur om hetzelfde doel te bereiken.
Naast deze twee stijlen zijn in de stad ook lokale aanpassingen te zien van stromingen die in andere Europese landen waren ontstaan. De Weense Sezession, de Duitse Jugendstil, de Belgisch en Franse art nouveau en de Engelse en Finse architectuur zijn allemaal aanwezig in de gebouwen van rond de eeuwwisseling. Béla Lajta trad aanvankelijk in het voetspoor van Lechner maar koos nadien voor de Egyptische kunst om uiteindelijk bij de moderne architectuur te belanden. Aladár Arkay volgde min of meer dezelfde weg. István Medgyaszay ontwikkelde een eigen stijl die verschilde van die van Lechner. Hij maakte gebruik van traditionele motieven in decoratieve ontwerpen in beton. Op het gebied van de toegepaste kunsten werd de art nouveau vooral verspreid door de School en het Museum voor Sierkunst, die in 1896 werd opgericht.
Image | artist | function | date |
---|---|---|---|
Ödön Lechner | architect | 1845-1914 | |
Géza Maróti | architect, sculptor, decorator | 1875-1941 | |
István Medgyaszay | architect | 1877-1959 | |
József Rippl-Rónai | painter | 1861-1927 | |
Miksa Róth | stained-glass artist | 1865-1944 | |
István Sovánka | artist in glass | 1858-1945 | |
Oszkár Tarján | silversmith | 1875-1933 | |
Aladár Árkay | architect | 1868-1932 | |
Pál Horti | decorator | 1865-1907 | |
Marcell Komor | architect | 1864-1977 | |
Dezsö Jakab | architect | 1864-1932 | |
Károly Kós | architect, graphic designer, writer | 1883-1977 | |
Aladár Körösföi-Kriesch | painter | 1863-1920 | |
Sándor Nagy | painter | 1869-1950 | |
Béla Lajta | architect | 1873-1920 | |
Vilmos Zsolnay | founder of a ceramic factory | 1828-1900 | |
Zoltán Bálint | architect | 1871-1939 | |
Ödön Faragó | artist, designer | 1869-1935 | |
Dénes Györgyi | architect | 1886-1961 | |
Lajos Jámbor | architect | 1869-1955 | |
Albert Kőrössy | architect | 1869-1955 | |
Frigyes Spiegel | artist | 1866-1933 | |
Ede Toroczkai Wigand | architect, artist | 1869/1870 -1945 | |
Mariska Undi (Springholz) | artist | 1877-1959 | |
József Vágó | architect | 1877-1947 | |
Dezső Zrumeczky | architect | 1883-1917 |
Cover | Author | Description | date | Link |
---|---|---|---|---|
János Gerle, Attila Kovács, Imre Makovecz | A századforduló magyar építészete Budapest : Szépirodalmi Könyvkiadó-BONEX ISBN: 963-15-4278-5 |
2019 | ||
Katalin Gellér-Katalin Keserü | A gödöllői művésztelep Summary in English Budapest : Cégér ISBN: 963-8107-17-0 |
|||
György Szegő | Teremtés és átváltozás: Budapest szecessziós építészete a századfordulón / Schaffung und Metamorphose : Architektur des Jugendstils in Budapest um die Jahrhundertwende / Creation and metamorphosis : the art nouveau architecture in Budapest at the turn of the century Budapest : HG & Társa Kiadó ISBN: 963-85174-4-1 |
|||
János Gerle, László Lugosi Lugo | A szecesszió Budapesten Budapest : Magyar Könyvklub ISBN: 963-548-960-9 |
|||
Anthony Gall | Kós Károly műhelye: tanulmány és adattár / The workshop of Károly Kós: a study and documentation Budapest : Mundus ISBN: 963-8033-17-7 |
|||
Éva Csenkey et al. (ed.): | Hungarian Ceramics from the Zsolnay Manufactory, 1853-2001 New York : The Bard Graduate Center ISBN: 0-300-097042 |
|||
János Gerle | Lechner Ödön Budapest : Holnap ISBN: 963-346-611-3 (Az építészet mesterei, ISSN 1588-919X) |
|||
Anne Lambrichs | József Vágó 1877-1947: Un architecte hongrois dans la tourmente européenne Bruxelles : AAM ISBN: 2-87143-125-6 |
|||
Katalin Gellér (comp., ed.) | A gödöllői művésztelep, 1901-1920 / The artists’ colony of Gödöllő Gödöllő : Gödöllői Városi ISBN: 963-210-126-X |
|||
Ferenc Potzner | Medgyaszay István Budapest : Holnap ISBN: 963-346-668-7 (Az építészei mesterei, ISSN 1588-919X) |
|||
Máté Millisits | Budapest színes város: Zsolnay-épületkerámiák Budapest : Ernst Múzeum ISBN: 963-7032-30-4 |
|||
Federico Santi and John Gacher | Art Nouveau ironwork of Austria and Hungary Atglen : Schiffer Publishing Ltd. ISBN: 0-7643-2436-5 |
|||
Katalin Keserü | A századforduló ISBN: 978-963-9529-16-8 |
|||
Katalin Keserü | Toroczkai Wigand Ede Summary in English Budapest : Holnap ISBN: 978-963-346-818-0 (Az építészet mesterei, ISSN 1588-919X) |
|||
Gabriella Balla (kiáll.rend. és szerk.) | Tiffany & Gallé : A szecesszió üvegművészete Budapest : Iparművészeti Múzeum ISBN: 978-963-9738-02-7 |
|||
Gabriella Balla (exhibition concept and ed.) | Tiffany & Gallé : Art nouveau glass. Budapest : Museum of Applied ISBN: 978-963-9738-03-4 |
|||
Zsolt Somogyi | A magyar szecesszió bútorművészete Summary in English Budapest : Corvina ISBN: 978-963-13-5851-3 |
|||
Réka Várallyay; | Komor Marcell, Jakab Dezső Summary in English Budapest : Holnap ISBN: 978-963-346-901-9 (Az építészet mesterei, ISSN 1588-919X) |
|||
Anne Lambrichs | Vágó József Summary in English Budapest : Holnap ISBN: 978-963-346-900-2 (Az építészet mesterei, ISSN 1588-919X) |
|||
László Vízy | Pártázatok káprázata. A Zsolnay-kerámia a századforduló építészetében és szobrászatában Summary in German Budapest ISBN: 978-963-08-2748-5 |
|||
János Gerle, Tamás Csáki (ed.): | Lajta Béla Summary in English Budapest : Holnap ISBN: 978-963-349-040-2 (Az építészet mesterei, ISSN 1588-919X) |
|||
Miklós Gálos (szerk.) | A szecesszió mesterei az Iparművészeti Múzeumban Budapest : Iparművészeti Múzeum ISBN: 978-615-5217-07-4 |
|||
Miklós Gálos (ed.) | Masters of Art Nouveau in the Budapest Museum of Applied Arts Budapest : Museum of Applied Arts ISBN: 978-615-5217-18-0 |
|||
József Sisa | Lechner, az alkotó géniusz. Budapest : Iparművészeti Múzeum : MTA BTK Művészettörténeti Intézet ISBN: 978-615-5217-14- |
|||
József Sisa | Lechner, a creative genius Budapest : Museum of Applied Arts : Institute of Art History, Research Centre for the Humanities, Hungarian Academy of Sciences ISBN: 978-615-5217-15-9 |
|||
Béla Bede | Hungarian art nouveau architecture: 225 highlihgts Budapest : Corvina ISBN: 978-963-13-6306-7 |
|||
Béla Bede | Magyar szecessziós építészet: 225 kiemelt épülettel Budapest : Corvina ISBN: 978-963-13-6305-0 |
|||
György Merényi | Zsolnay építészeti kerámia az Osztrák-Magyar Monarchia korában Summary in English Budapest : Vince Kiadó ISBN: 978-963-303-065-3 |
|||
Zsombor Jékely (ed.) | Ödön Lechner in context : studies of the international conference on the occasion of the 100th anniversary of Ödön Lechner's death Budapest : Museum of Applied Arts ISBN: 978-615-5217-21-0 |
Partner:
Iparművészeti Múzeum
Üllői út 33-37
1091 Budapest
Hungary
Phone: : +36-1-456-5107
Fax: +36-1-217-5838
Email: info@imm.hu
Local Partner:
Magyar Tudományos Akadémia Bölcsészettudományi Kutatóközpont Művészettörténeti Intézet – Institute of Art History, Research Centre for the Humanities, Hungarian Academy of Sciences
Eötvös Loránd Tudományegyetem Művészettörténeti Intézet – Eötvös Loránd University, Institute of Art History
Pázmány Péter Katolikus Egyetem Művészettörténet Tanszék – Pázmány Péter Catholic University Department of Art History
Károli Gáspár Református Egyetem Művészettörténet Tanszék – Károli Gáspár University of the Reformed Church in Hungary Department of Art History
Magyar Nemzeti Galéria – Hungarian National Gallery
Balogh Bertalan Alapítvány – Balogh Bertalan Art Foundation
Forster Gyula Nemzeti Örökségvédelmi és Vagyongazdálkodási Központ – Gyula Forster National Centre for Cultural Heritage Management
Links
Magyar Szecesszió Háza – House of Hungarian Art Nouveau
Lajta Béla Virtuális Archívum – Béla Lajta Virtual Archivs
Szecessziós Magazin