La Chaux-de-Fonds is een stad van 38 000 inwoners en ligt op ongeveer 1000 meter hoogte in een groen hoekje in de Zwitserse Hoge Jura. Hij dankt zijn structuur, zijn uitzicht, een groot deel van zijn karakter en zijn bestaan als stad zelf aan de horloge-industrie. Zijn plattegrond in dambordvorm is het resultaat van een bewuste, idealistische stadsplanning die uit de Eeuw der Verlichting stamde en werd toegepast op de wederopbouw en de ontwikkeling van het dorp na de brand van 1794 die het helemaal in de as legde: La Chaux-de-Fonds is nu het belangrijkste 19de-eeuwse voorbeeld van coherente stadsplanning van heel Zwitserland.

Eind 19de eeuw werd de art nouveau onder invloed van de horlogemakers en hun handelsvertegenwoordigers in La Chaux-de-Fonds geïmporteerd, en ze kreeg meteen een ereplaats in de “metropool van het horloge”. Zo veroverden glasramen, tegels, versieringen van trappenhuizen, stucwerk, schrijnwerk en ijzerwerk de nieuwe bouwwerken.

Het was in de kunstschool van La Chaux-de-Fonds dat de art nouveau een origineel expressieterrein vond. Charles L’Eplattenier (1874-1946) was een kunstenaar die openstond voor de voorschriften van de art nouveau en tevens een enthousiast pedagoog was. Hij ontwikkelde een school met een tegelijk originele en ambitieuze aanpak. Zijn Cours Supérieur d’Art et de Décoration, die in oktober 1905 van start ging, wijdde enkele leerlingen van de Kunstschool, waaronder Charles-Edouard Jeanneret, de latere Le Corbusier, in de studie van de natuur in. De idee dat “alleen de natuur een inspiratiebron kan zijn,” leidde de jonge leraar en zijn leerlingen naar de studie van de regionale flora en fauna en de uitwerking van de specifieke stilistische taal die de “Style Sapin” werd genoemd. Samen boekten ze opmerkelijke resultaten met hun talrijke ontwerpen voor zowel publieke als private opdrachtgevers. Ze ontwierpen de meest uiteenlopende voorwerpen: horlogedozen, siervoorwerpen en zelfs architectuur, zoals het ontwerp van Villa Fallet in 1906. Van al deze werken is het Crematorium (1909-1910) het volmaaktste. Het geldt als het meesterwerk van deze intense periode van artistieke innovatie.

Door zijn geografische ligging bevond La Chaux-de-Fonds zich op het kruispunt van de Franse of Belgische art nouveau – met haar typische gekrulde lijnen – en de Duitse (Jugendstil) of Oostenrijkse art nouveau (Sezessionstil), die veel geometrischer was. 

“De basis van onze ornamentele studies blijft de den. Tijdens zijn hele ontwikkeling biedt deze boom eindeloze decoratieve mogelijkheden, zowel in zijn geheel als in zijn details. De grote steekdistel, de gentianen, enz., samen met onze Jura-fauna, vullen deze elementen rijkelijk aan.” 

Image artist function date
Aubert, Georges painter, sculptor, drawer, painter-decorator, teacher ; co-founder of the Ateliers d’art réunis (1910) ; teacher at the Nouvelle Section de l’Ecole d’art (1911-1914) 1886-1961
Jeanneret, Charles-Edouard known as Le Corbusier architect, town planner, theoretician, writer, publisher, painter, engraver, drawer, sculptor, furniture and tapestry designer ; co-founder of the Ateliers d’art réunis (1910) ; teacher at the Nouvelle Section de l’Ecole d’art (1911-1914) 1887-1965
L’Eplattenier, Charles painter, drawer, illustrator, sculptor, architect, painter-decorator, educationalist ; teacher at the Ecole d’art de La Chaux-de-Fonds (1897-1914), creator of the Cours supérieur in 1905, founder of the Nouvelle Section in 1911 1874-1946
Perrin, Léon sculptor, decorator ; co-founder of the Ateliers d’art réunis ; teacher at the Nouvelle Section de l’Ecole d’art (1911-1914) 1886-1978
Evard, André painter, drawer and miniaturist ; co-founder of La Maison d’Art in 1903 1876-1972
Goering, Marie-Louise painter, watercoloursit, embroiderer, textile designer 1876-1973
Humbert, Charles Auguste painter, painter-decorator. Husband of Madeleine Woog 1891-1958
Lauper, Charles drawer, painter-decorator, editor for the Revue internationale d’Horlogerie ; co-founder of La Maison d’Art in 1903 1878-1915
Niestlé, Adrien engraver 1887-1972
Perrochet-Junod, Jeanne Adrienne sculptor, ceramist 1878-1956
Reussner, Charles sculptor, painter, art caster ; joined the Ateliers d’art réunis in 1910 1886-1961
Woog, Madeleine painter. Wife of Charles Humbert 1892-1929
Boillot, Léon Constant architect 1871-1956
Chapallaz, René architect 1881-1976
Crivelli, Jean entrepreneur, architect 1871-1960
Gogler, Charles Edouard furniture designer and manufacturer; owner of the shop Maison Moderne 1885-1976
Péter, Georges Frédéric (1886-1966) & Maurice (1887-1972) cabinet makers at La Sagne 1862-1941
Cover Author Description date Link
David Lemaire et Marie Gaitzsch (dirs) Le Style salpin. Une expérience de l'Art nouveau
[édition 2006 revue et augmentée]
Somogy, Paris
2006
H. Allen Brooks Le Corbusier's formative years : Charles-Edouard Jeanneret at La Chaux-de-Fonds

University of Chicago Press
1997
Maurice Favre "Le monde du Cours supérieur par les carnets de Charles Humbert"
Scientific article
in Revue historique neuchâteloise, n° 2
1998
Cathy Gfeller "L’essor de l’Art nouveau ŕ La Chaux-de-Fonds ou Les débuts de l’Ecole d’art (1900-1914)"
Scientific article
in Nouvelle revue neuchâteloise, 9e année, no. 34
1992
Anouk Hellmann "La participation de Charles L’Eplattenier (1874-1946) ŕ l’embellissement du crématoire et du cimetičre de La Chaux-de-Fonds (1909-1937)"
Scientific article
Mémoire de licence, Université de Genčve, Faculté des Lettres
2000
Anouk Hellmann "Les Ateliers d’art réunis de La Chaux-de-Fonds (1910-1916)"
Scientific article
in Art + Architecture en Suisse, année 53, n°3
2002
Anouk Hellmann "Le crématoire de La Chaux-de-Fonds: un monument singulier"
Scientific article
in Revue historique neuchâteloise, n° 3-4
2003
Anouk Hellmann « Charles L’Eplattenier, artiste et pédagogue (1874-1946) »
Scientific article
in Michel Schlup (dir.), Biographies neuchâteloises (1900-1950). Hauterive : Attinger
2005
Jean-Daniel Jeanneret « La Chaux-de-Fonds et l’Art nouveau »
Scientific article
in Revue historique neuchâteloise, n° 2
1998
Jean-Daniel Jeanneret « Le Crématoire de La Chaux-de-Fonds : une śuvre d’art totale »
Scientific article
in Revue historique neuchâteloise, n° 2
1998
Claire Piguet « L’Observatoire cantonal de Neuchâtel : une architecture et un ensemble décoratif »
Scientific article
in Revue historique neuchâteloise, n° 3-4
2003
Marie-Eve Scheurer « Le mouvement de l’Art nouveau et l’Ecole d’art de La Chaux-de-Fonds ŕ l’époque de Charles L’Eplattenier »
Scientific article
in Revue historique neuchâteloise, n° 2
1998
Jean-Daniel Jeanneret [dir.], Marikit Taylor, Aline Henchoz, Jérôme Heim Guide Bon Pied Bon Œil – 262 objets du patrimoine à découvrir

La Chaux-de-Fonds, Fondation pour le patrimoine de La Chaux-de-Fonds
2022
Fabienne Hoffmann « Les vitraux Art nouveau de La Chaux-de-Fonds: l'étude d'un patrimoine domestique »
Scientific article
in Revue historique neuchâteloise, n°1-2
2022
Nadja Maillard « Le premier prend la porte et la cage. Le deuxième prend la cage et la porte. Que fait le troisième? Réflexions sur quelques cages d'escalier du canton de Neuchâtel »
Scientific article
in Revue historique neuchâteloise, n°1-2
2022
Marikit Taylor « What happened to Art nouveau? Le Corbusier, his mentors, and what they meant »
Scientific article
in Coup de fouet, n°21
Marikit Taylor « Marie-Louise Goering, a Style Sapin Creator »,
Scientific article
in Coup de fouet, n°26
Marikit Taylor «While the boys were playing, Marie-Louise Goering was silently redesigning La Chaux-de-Fonds »
Scientific article
in Actes du colloque: Breaking the Art Nouveau Glass Ceiling – The women of Art nouveau, CDF International Congress, Barcelona
Jean-Bernard Vuillème Le Style sapin à couteaux tirés


2022
Anouk Hellmann (dir) Gravée dans le temps


Partner:
Ville de La Chaux-de-Fonds
Service de l’urbanisme, des mobilités et de l’environnement
Passage Léopold-Robert 3
Case postale 370
CH – 2301 La Chaux-de-Fonds
Switzerland
Phone: +41 (0)32 967 63 96
E-mail: marikit.taylor@ne.ch

Local Partners:
Ecole d’arts appliqués
Musée des beaux-arts
Tourisme Neuchâtelois Montagnes

Links

Art nouveau à La Chaux-de-Fonds
Ecole d’arts appliqués
World Heritage in Switzerland